Zmieniający się świat i szybki postęp technologiczny dał nam prawie nieograniczony dostęp do internetu. Tak gwałtowny rozwój oznacza, że społeczeństwo nie miało szans wypracować mechanizmów obronnych przed zagrożeniami, jakie niesie za sobą wirtualna rzeczywistość. Do tej pory uzależnienie kojarzyło się z substancjami psychoaktywnymi czy alkoholem. W obliczu zmieniającego się świata można zaobserwować plagę popadania w nałogowe korzystanie z sieci. Ta przypadłość dotyczy także dzieci. Czy da się rozpoznać pierwsze objawy uzależnienia?
Postęp technologiczny nabiera coraz szybszego tempa. Zmienił się nie tylko sposób spędzania wolnego czasu (np. gry on-line, platformy streamingowe oferujące oglądanie filmów i seriali), ale także droga jaką nawiązujemy nowe znajomości (portale społecznościowe, portale randkowe), planowanie wizyt lekarskich (usługa rezerwacji przez internet) czy wybieranie wczasów (oferty lotów i hoteli możliwe do obejrzenia w sieci).
Te zmiany dotyczą nie tylko dorosłych. Rzadziej dziś widzimy dzieci bawiące się popołudniami z kolegami na podwórku; młodzi ludzie wciąż spędzają ten czas w towarzystwie znajomych, tyle że... online. Według raportu opublikowanego przez NASK "Nastolatki 3.0" współczesna młodzież rozpoczęła korzystanie z sieci w wieku siedmiu lat, a praktycznie z każdym rokiem wiek inicjacji internetowej się obniża.
Urodzone w czasach, gdy powszechny dostęp do urządzeń mobilnych i internetu jest oczywisty, już od najmłodszych lat umieją obsługiwać smartfony, uruchamiać bajki w serwisach VOD czy włączać gry on-line. Nikogo nie szokuje obraz dwulatka sprawnie obsługującego tablet. Współcześni uczniowie z pomocą sieci odrabiają prace domowe, komunikują się z kolegami szkolnymi i nauczycielami. Elektroniczny dziennik umożliwił stałą kontrolę postępów w nauce, dostęp do zakresu materiału omawianego w szkole czy przypominanie o nadchodzących kartkówkach i sprawdzianach. Media społecznościowe zapewniają rozrywkę czy możliwość rozwijania własnych pasji. W grupach tematycznych istnieje możliwość spotkania osób, z którymi młody człowiek szybko znajduje wspólne tematy. Gry online pozwalają poczuć przynależność do większej społeczności, zaspokajają potrzebę rywalizacji.
Jak mówi Anna Rywczyńska, kierownik Działu Edukacji Cyfrowej w NASK, problem rozpoczyna się wtedy, gdy dziecko zaczyna zaniedbywać ważne aspekty swojego życia, takie jak nauka, relacje z przyjaciółmi, ulubione dotychczas zajęcia sportowe na rzecz spędzania czasu online. Niedosypianie z powodu zbyt długiego korzystania z internetu, rozdrażnienie pojawiające się w momencie kiedy dziecko nie może korzystać z sieci, to wszystko mogą być symptomy świadczące o tym, że nasze dziecko może mieć problem z nadużywaniem internetu -- dodaje.
Współczesna psychiatria próbując nadążyć za zmianami opracowała już pojęcie zespołu uzależnienia od internetu (ang. IAD - Internet Addiction Diorder). Jak każde tego rodzaju zaburzenie, tak i to ma wpływ na stan fizyczny i psychiczny osoby, którą dotyka. Oddziałuje także na sferę rodzinną, społeczną czy ekonomiczną.
Aby walczyć z takimi zachowaniami konieczna jest terapia, która najczęściej obejmuje całą rodzinę. Pozwala ona znaleźć przyczyny takiego zachowania. Podpowiada także mechanizmy działania w sytuacjach kryzysowych, aby unikać nawrotów choroby.
Codzienne przebywanie w cyfrowej rzeczywistości nie jest wyznacznikiem uzależnienia. Co w takim razie powinno wzbudzić czujność rodziców i sięgnięcie po poradę? Sygnałem ostrzegawczym dla opiekunów są następujące zachowania:
· Spędzanie czasu online kosztem innych zainteresowań. Wcześniejsze pasje przestają mieć znacznie, ponieważ zabierają czas, który można poświęcić na surfowanie;
· Rozdrażnienie lub niekontrolowane wybuchy złości w przypadku o ograniczeniu dostępu do sieci (brak internetu, odebranie telefonu);
· Nagminne zapominanie o jedzeniu, pomijanie godziny posiłków. Unikanie kąpieli, a w skrajnych przypadkach niechodzenie do toalety - poświęcanie całej uwagi byciu w cyberprzestrzeni i ignorowanie podstawowych potrzeb fizjologicznych;
· Niedobór snu kosztem surfowania w sieci;
· Coraz gorsze wyniki w nauce. Z powodu braku snu i jedzenia, nadmiernej ekspozycji na niebieskie światło ekranów i przebodźcowania, dorastający człowiek ma obniżoną zdolność koncentracji, zapomina o obowiązkach szkolnych (nie odrabia zadań, nie przynosi przyborów potrzebnych na zajęciach, nie uczy się do klasówek);
· Zaburzone postrzeganie czasu, jaki dziecko poświęca na bycie on-line oraz okłamywanie opiekunów o rzeczywistym czasie przebywania w sieci;
· Zrywanie znajomości z kolegami i koleżankami na rzecz kontaktów nawiązanych w wirtualnej rzeczywistości;
· Korzystanie z internetu po to, aby poprawić złe samopoczucie lub obniżony nastrój;
· Pojawiające się u prawidłowo rozwijającego się dziecka problemy ze stawami (zespół cieśni nadgarstka), plecami (ból ramion i kręgosłupa spowodowany długim siedzeniem) oraz wzrokiem (nadmierna ekspozycja na światło ekranu). Towarzyszą mu uporczywe bóle głowy, których nie da się wytłumaczyć.
Uzależnienie od internetu - zupełnie jak każde inne - rozwija się stopniowo. Odpowiedzialny rodzic powinien więc zwracać uwagę na pierwsze niepokojące symptomy, by móc zareagować wystarczająco wcześnie. Gdy widzimy, że dziecko ucieka z realnego świata, zarywa przed komputerem noce i ignoruje potrzeby fizjologiczne, a na próby ograniczenia czasu spędzanego w sieci reaguje agresją - interweniujmy. Nie ograniczajmy się jednak do zabrania urządzenia i pozostawienia dziecka samemu sobie; pomóżmy mu w inny sposób zagospodarować wolny czas i zainteresować go rozmaitymi rodzajami aktywności. Jeśli nie zareagujemy wcześnie, konieczne może okazać się uzyskanie pomocy u specjalisty. - Pamiętajmy również, że ucieczka w świat internetu może nie być efektem uzależnienia, ale być konsekwencją poważnych problemów dziecka w szkole, wśród rówieśników, które wymagają naszej pomocy i interwencji - to bardzo ważna perspektywa w kontekście analizowania problemów związanych z wzmożoną obecnością dziecka online - podkreśla ekspertka NASK.
QUIZ: Czy wiesz, jak ochronić swoje dzieci przed niebezpieczeństwem w sieci?