Termin „fake news” jest obecnie odmieniany przez chyba wszystkie przypadki. Nic dziwnego: fałszywe informacje, rozpowszechniane w internecie mogą mieć dużą siłę rażenia. Czy można z nimi skutecznie walczyć? Tak! Od dłuższego czasu instytucje w Polsce i na świecie robią wszystko, aby ograniczyć wpływ fake newsów na nasze życie. Uruchomienie portalu www.BezpieczneWybory.pl, badanie opinii społecznej czy raport o wpływie dezinformacji – to tylko kilka z działań, o których warto wspomnieć.
O fake newsach i dezinformacji jest coraz głośniej. Przykładów, świadczących o ich wpływie na nasze życie, nie trzeba długo szukać. Jednym z najbardziej znanych, jest ingerencja w wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 2016 roku - a to przecież jedynie szczyt góry lodowej!
Najnowsze badania NASK-u pozwalają przypuszczać, że z dezinformacją i fake newsami mogła się zetknąć nawet połowa polskich internautów. - Statystki są niepokojące: prawie 35 proc. ankietowanych twierdzi, że z fałszywymi informacjami czy z manipulowanymi faktami spotyka się przynajmniej raz w tygodniu lub częściej - podkreśla dr Rafał Lange z Działu Badań Rynku i Opinii NASK. - Wielu respondentów zetknęło się także z trollingiem (16 proc.), fałszywymi kontami w serwisach społecznościowych (15 proc.) i zmanipulowanymi zdjęciami (8 proc.) - dodaje.
W walkę z fake newsami zaangażowanych jest coraz więcej instytucji. Problem został dostrzeżony nawet na poziomie europejskim, a Komisja Europejska opublikowała szereg dokumentów - w tym np. Plan Działania Przeciwko Dezinformacji. Serwisy społecznościowe oraz wielkie firmy technologiczne również prowadzą regularne działania, mające chronić internautów przed fałszywymi informacjami. Zobligowały się do tego podpisując Kodeks podstępowania w zakresie zwalczania dezinformacji.
Odpowiedzią na problem dezinformacji jest również utworzony w październiku 2018 roku portal www. BezpieczneWybory.pl. Powstał z inicjatywy trzech CSIRTR poziomu krajowego: CSIRT NASK, CSIRT GOV oraz CSIRT MON. W jego promowanie zaangażowało się także Ministerstwo Cyfryzacji. Publikowane są tam porady i przystępne opracowania, z których można dowiedzieć się, jak najlepiej sprawdzać prawdziwość informacji rozpowszechnianych w sieci.
Nie sposób wspomnieć o wszystkich, ale warto przytoczyć najważniejszą: "pamiętaj, że nie wszystko, co przeczytasz w internecie, będzie prawdą". Stworzenie nieprawdziwego komunikatu - krótkiego wpisu, komentarza, postu czy prześmiewczego obrazka (memu) - zajmuje tylko kilka chwil. Dlatego wszystkie treści dostępne w internecie - zwłaszcza te o charakterze politycznym, światopoglądowym i ideologicznym - warto za każdym razem poddawać krytycznej ocenie, zanim podejmie się decyzję o ich udostępnieniu.
Mogłoby się wydawać, że w nierównej walce z przeinaczonymi faktami i fałszywymi informacjami internauci są właściwie skazani na porażkę. Tak jednak nie jest. Wstępną i niewymagającą większego wysiłku weryfikację kontrowersyjnych materiałów przeprowadzić można już w kilku prostych krokach.
- Zacznijmy od sprawdzenia, kto jest autorem danej informacji - czy w ogóle został on wskazany? Zadajmy sobie pytanie, czy znamy stronę, na której pojawiła się wiadomość? Zwróćmy też uwagę na ton: komunikat agresywny, napastliwy czy odwołujący się do emocji nie jest dobrym źródłem rzetelnej wiedzy. Czasem fake newsy zdradza również sposób napisania tekstu. Oczywiste błędy stylistyczne czy kulejąca składnia powinny nam dać do myślenia - radzi Rafał Babraj, ekspert z Zespołu Analiz Strategicznych i Wpływu Nowoczesnych Technologii w NASK (CyberPolicy).
Portal www.BezpieczneWybory.pl to nie jedyna inicjatywa NASK w walce z dezinformacją. Eksperci z CERT Polska szkolą przedstawicieli komitetów wyborczych, a na stronie www.cyberpolicy.nask.pl można znaleźć analizy, z których dowiemy się jakie kroki podejmują Komisja Europejska, NATO czy wielkie internetowe platformy.
Najnowszą inicjatywą jest raport "Zjawisko dezinformacji w dobie rewolucji cyfrowej", który powstał we współpracy z wiodącymi instytucjami, zajmującymi się komunikacją strategiczną. Dokument opisuje, jaki wpływ fałszywe wiadomości wywierają na państwo, społeczeństwo, politykę i biznes; można znaleźć go tutaj.